Manipülasyon nedir? Nasıl Yapılır? Manipülasyon 101 - Bölüm 1

Manipülasyonla ilgili türlü tanımlar bulabilirsiniz bir çok yerde, kısaca kandırmaca veya yönlendirme diyelim biz :) Peki nasıl yapılır bu kandırmacalar... Görsel, sözel bir çok yönde yapılabilmekte ve özellikle Medya aracılığı ile 7/24 yapılmakta!! Bu yazıyı bir antivürüs programı olarak düşünün ve zihninizin farklı kulvarlarında yepyeni sekmeler açtığınızı varsayın. Bu yazıyla o yeni sekmeler yavaşça dolacak. Manipülasyonları artık daha kolay farkedip yakalayacak (norton gibi :P), yakalayamadıklarınızda dahi nasıl yakalayabileceğinizi en azından daha kolay farkedeceksiniz ;)

Manipülasyonları, çeşitlerini, nasıl yapıldığını anlar isek, bir şeylerin daha kolay farkına varabiliriz. Gerek bireysel iletişimde, gerek kitlesel iletişimdeki manipülasyonları farkettiğinizde Matrix filmindeki Neo gibi dünyanız yeşillenecek ve kodların akışını görebileceksiniz :) Ayrıca bilgiden fayda sağlamaya eğilimliyseniz, bu yöntemleri kullanarak ve kendinize uyarlayarak bir takım faydalar elde edebilirsiniz. Örneklerle desteklenecek bir yazı olacak :)

İlave not: Yazı uzun olduğu için 2 parçaya ayırdım, ikinci parçayı yarın bu sitede bulabilirsiniz ;)

Gelin biraz irdeleyelim konuyu. Klasik tanımlarla başlayalım.

Psikolojik Manipülasyon: Psikolojik manipülasyon, insanları kendi bilgileri dışında veya istemedikleri hâlde etkileme veya yönlendirme anlamına gelir. Bu etkileme ve yönlendirme sonucu insanlar davranış değişikliği ya da kanaat değişikliği gösterebilirler. [kaynak]

Finansal Manipülasyon: bakınız: http://tr.wikipedia.org/wiki/Finansal_manip%C3%BClasyon

Finansal manipülasyon suç, spekülasyon serbest :) Yakın zamanda medyada çıkan Altın Fiyatları Düştü haberleri spekülasyona giriyor sanırım :) Aslında yorum meselesi bu. Medya yolu ile insanları yönlendirmek o kadar kolay ki. Bir şeyin fiyatı düşüyor veya yükseliyor diye medya basbas bağırıyorsa, bilin ki yönlendirme yapılıyor (manipulation is loading %70..) .Sadece finansal konularla sınırlamayalım, her konuda bu böyledir, bir noktayı sürekli vurguluyorsa medya, onun altında bir bit yeniği arayın ;) Özellikle 1 yıldır pompalanan "Kadına Şiddet" haberleri de bu noktada değerlendirilebilir.

Manipülasyon Çeşitleri

Manipülasyonun birçok çeşidi var, ancak bunların hepsinin
ortak noktası aynı: dikkati başka bir yere yönlendirmek, esas olayı saptırmak, gerçeği gizlemek olarak sıralanabilir.

1-) Konuyu Değiştirme

Manipülasyonun vazgeçilmez çeşidi. Özellikle iletişimde sıklıkla karşınıza çıkıyordur. Bu konuda gerçekten usta insanlar tanımışsınızdır mutlaka. Konu rahatsız edici olduğunda, rahatsız olan taraf ustaca konuyu yönlendirip manipüle edebilir. Özellikle başka soru ve sorunlarla sizi bambaşka döngüler içine sokup olayı tamamen aklınızdan çıkartabilir :)

İletişimle mi sınırlı sadece? Elbette değil. Kitlesel yayınlarda, tartışma programlarında, sunucu bazlı ortamlarda vs. sürekli yapılmakta.

Örnek: Ülkemizde sürekli değişen gündemleri düşünün :)
Gündem değiştirme = Konuyu değiştirme :) Neleri unuttuk, unutturulduk hey gidi hey...

O değil de kutup ayıları çok yalnızlar ya (bu da bir örnektir ama başarısız bir örnek)

Bu yöntemi kullanmak ciddi ustalık gerektirir, yaptıkça daha tecrübeli hale gelinir. Bundan fayda sağlamak için etrafı çok iyi gözlemleyip durumları kendinize uyarlamaya çalışmakla başlayabilirsiniz.

2-) Gürültü Yöntemi - Dikkati başka bir yere çekme

Bir diğer çok kullanılan yöntemimiz de bu. Bir şeyi saklamak için gürültü çıkarmak, belki hayatınızın bir döneminde sizin de yaptığınız bir şeydir. Belki halen yapıyorsunuzdur farkında olmadan? :) Burada kilit nokta gürültünün, esas saklanacak olandan fazla olması ve onu bastırıp önüne geçmesidir.

Örnek: Mecliste bu adamlar hangi kararları alıyorlar acaba? Onu boşver sen gürültüye bak, yine kavga çıkmış, küfürler falan :) Medya da zaten dünden razı gürültü manipülasyonuna :)

Bir başka örnek de şudur: aaa bakın burda ne varmış diyerek dikkat başka bir yere çekilir. Şuan ana haberlerdeki sunumların hepsi buna örnektir. Nerede gereksiz ve anlamsız haber varsa onlar tekrar tekrar gösterilir, en ince ve küçük ayrıntısına kadar aktarılır; ancak ciddi anlamda önemli haberler ucundan azıcık gösterilir...


sonradan ilave örnek: sembolizm ile aranız var mıdır bilmiyorum ancak "ouroboros" sembolünü mutlaka görmüşsünüzdür, en kötü ihtimalle fareniz bir şey yüklenirken bu sembolü alır, veyahut bir site yüklenirken bu sembol çıkar web tarayıcınızda. Kendini yiyen yılandır bu. Ancak şuan bu sembolün orijinal ismini bilmeyen birisi arama motoruna "kendini yiyen yılan" yazınca bilin bakalım ne çıkıyor? Deneyip kendiniz bir görün hemen yeni bir sekme açıp :)
işte karşınızda gürültü manipülasyonu örneği :)

3-) Kavram Bozumu

Özellikle dil ve kültür manipülasyonlarında sıklıkla kullanılır. İkili kelimeler, sloganlar, değiştirilen atasözleri ve özdeyişler ile çeşitli kavramlar anlamlarından çıkarak size başka şeyleri çağrıştırır. Uzun süreçlidir ve tekrara dayanır. Çağrışım metodunu temel alır.

Zihnimizde kavramlar birbirleriyle bir şekilde bağlıdır. Herkesin zihinsel şeması farklıdır, ancak bazı kitlesel araçlar ve yayınlar sayesinde bazı kavramları ortak paydada buluştururlar.

Örnek: 'Heves' kelimesi size neyi çağrıştırıyor? Yazıya devam etmeden önce durun gözünüzü kapayın ve düşünün bunu birkaç dakika............ Gelip geçici bir his mi çağrıştı? Aslında sözlükteki ilk ve gerçek anlamı bu değil. Gerçek anlamı: istek, arzu, şevk, eğilim (bknz TDK). Hayatınız boyunca o kadar çok "geçici heves" ikilisi duydunuz ki, artık heves dendiğinde aklınıza ilk kelime ("geçici") geliyor değil mi? TDK bile bu hataya düşmüş, ikinci anlam olarak "gelip geçici istek" demiş :) Birinci tanımdaki "istek" kavramı nasıl oluyor da aynı zamanda "gelip geçici istek" oluyor? Beyinlerimiz error vermeden "gelip geçici istek" için bir kavram bulsalar fena olmaz :)

Bir başka örnek de "ben bilmem, beyim bilir" sözünü tarihe karıştırmak adına yapılan "ben bilmem eşim bilir" programıdır. İlk söz ataerkil toplumun getirisi, ikinci söz ise bu kültür üzerine yama edilen, oluşturulmak istenen yeni kültür için "yeni toplum programı" yüklemesidir. new society is installing %90...

Bir diğer örnek de Dini Kitapların Meallerindeki parantez içine alınan yorum cümleleri. Okuyan kişi başlarda bunun yorum olduğunu bilse bile ister istemez okur ve cümlenin anlamı o kadar değişir ki :) Kişi, zihnindeki bu değişime engel olamaz, zira kelimeler de çok güçlüdür ;)

Bu kavram bozumu yöntemi bazen reklamlarda da kullanılabilir. Reklamlarda nasıl kullanılır derseniz, hemen kendimiz bir örnek uyduruverelim:

Örneğin özel bir hastaneniz var diyelim, manipülasyon yöntemiyle akılda kalıcı bir slogan ve ilk akla gelen olmak istiyorsunuz. O halde şu slogan işinizi görebilir: "geçici tedavi değil, gerçek şifa HOBEREHÖY hastanesinde!"

Manipülasyon bunun neresinde derseniz, sürekli olarak "geçici tedavi" derseniz ve geniş kitlelere bunun propagandasını sürekli yaparsanız, insanlar "tedavi" kelimesini duyduklarında bunun geçici bir şey olduğunu düşünecekler, ilk o gelecek çünkü akıllara. Ve işe yarar, sürekliliği olan bir tedavi (kesin çözüm) istediklerinden "gerçek şifanın adresi" HOBEREHÖY hastanesine gitmeyi dileyecekler hep. Dolayısıyla zihinlerde şu olacak: Şifa>Tedavi

Veya bir otel sahibisiniz, insanlara "ÖzgürBölgeniz burada! HOBEZEL otellerinde!" diyerek güzel bir kandırmaca yapabilirsiniz. Eee kandırmaca bunun neresinde derseniz, "özgür bölge" diye bir kavram olabilir mi? Özgürlük bir bölgeye sığdırılabilir mi? Hatta bu kandırmacayı kırmızı-keyaz şeritler içindeki bir sloganla yaparsanız daha keyifli olur :) Hani bir alanı çevirirler ya bu kırmızı beyaz şeritlerle, işte onlardan. İşe yaradığını gördükçe hem şaşırır hem eğlenir hem de para kazanırsınız :D 1 taşla çok kuş ;)

Kuvvetle muhtemel özel bir hastaneniz veya bir oteliniz yok. Ancak bu yine de bu yöntemi kullanamayacağınız manasına gelmez. Kendinize nasıl uyarlayabileceğinizi yine sizin düşünüp bulmanız gerekecek ;)

4-) Devamı yarın... :) Sağlıcakla kalın